Medici Ailesi
“Medici Ailesi - Rönesans Çağı’nda bankacılık, siyaset ve sanat” Tim Parks’ın 2006 yılında yazdığı bir kitap.
Kitabın Türkçesi 2021 yılında Kronik Kitap tarafından Cem Demirkan’ın çevirisi ile basılmış.
Özet
Medici ailesi; Kurucu Giaovanni di Bicci (23 yıl), Koruyucu Baba Cosimo (44 yıl), Gutlu Piero (5 yıl), Muhteşem ve şair Lorenzo (23 yıl) ile birazcık da (2 yıl) Salak Piero yöneticiliğinde bir asra yakın bir süre Floransa’da Rönesans öncüsü döneme büyük katkıda bulunmuş bankacı bir aile.
Bankacılık ana meslek. Çift defter tutma, akreditif mektubu ve şube bankacılığını ustaca kullanıp ana şirkete bağlı şirketler ilişkisinin anayasasını yazarak (Holdingin ilk örneği imiş) modern bankacılığın temellerini atıyorlar. Avrupa maliyesinde tekel oluşturuyorlar. Londra- Cenevre- Roma- Brüj’de banka şubeleri sayesinde güneyden kuzeye mal tedariki, ipek-yün ticareti yapıyorlar. Ödünç verdikleri parayı, Floransa dışı şubelerde faiziyle geri alıyorlar (örtülü faiz). Faiz günahı ve utancından kurtulabilmek için de Papa ile işbirliği yapıp, kilise restore ediyorlar, Roma papalık şubesine para aktarıyorlar. Vatikan’ın Bankası olarak anılıyorlar. Danışıklı dövüş yani.
Giovanni kendinden önceki bankacıların iflas etmesi üzerine sahaya çıkıyor. Önceki ailenin olayında; İngiltere Kralı III. Edward bankaya olan borcunu ödememiş. Banka da batmış. Giovanni’nin ana düsturu “göze batmadan iş yapmak” sonuçta “kıskançlık sulanmaması gereken yabani bir ottur” bunu da başarıyor. İlk yatırımını karısının getirdiği drahoma parası ile yapıyor. ( Yine de kadınlar vatandaş değil o dönemde!). Giovanni geçmişten ders alabilen, çalışkan ve sağduyu sahibi bir bankacı. Medici saltanatının temellerini sağlam atıyor. Ayrıca da oğullarını hümanist hocalar ile eğittiriyor.
Cosimo babasının öğüdünün aksine görünür olmayı tercih ediyor. Ticaret, din ve siyaset üçlüsünü mükemmel bir şekilde kendinde birleştiriyor. Devlete sahip olmayan zenginliğin her an yok edilebileceğinin farkında. Floransa halkını ve diğer kilit şehir devletleri, papalığı, paranın kıvraklığı ile kendine borçlu kılmayı başarıyor. Üstelik parayı- gücü sanatla görünür kılma yolunu seçerek bugün her yerden görmeye gittiğimiz şaheserlerin yaratılmasına destek oluyor. Donatello’nun Davut’u mesela. Ancak esas Rönesans’ın temelini; Floransa vaftizhanesine babasının rahiplikten yarattığı araftaki (çünkü papalık savaşını kaybediyor, unvanı boşa çıkarılıyor) Papa Baldassore Giovanni’nin anıt mezarını Donatella ve Michelozzo’ya yaptırarak atıyor. Bu eserle; din dışı insani erdem ve vasıfların varlığını bize gösteren hümanizmaya-seküler alana yer açıyor.
Son yorumlar
Beş Medici de gutlu, hepsi çirkin, hepsi koleksiyoncu. “Taht Oyunları”nın bir benzeri Medici ailesi için de çekilebilir.
15. yüzyılda da İtalya’da 20 kadar şehir devleti var. Bunlar kendi aralarında paralı askerler ile sözde savaşçılık oynuyorlar. Bu süreçte her şehir sadece çok para kaybediyor. Savaş için gerekli parayı da fakirlere koydukları vergi ile topluyorlar. Zenginlerden vergi çok başları sıkıştığında toplanıyor! Gerekli para da Medici bankası aracılığı ile isterse bulunabilir!
Şehir devletlerinin bir kısmı krallık, bir kısmı düklük olsa da Floransa gibi bir kısmında sözde cumhuriyet var. Şehri en zenginin iki aylığına yönettiği önceden ayarlanmış, tesadüfe bırakılmayan bir torbadan seçim sistemi var!
Zengin-fakir sınıf ayrımını koruyabilmek için ayrı para birimleri kullanılıyor. Florin zenginlerin, Picciolo fakirlerin parası. Günümüzün Sterlin-TL’si gibi de diyebiliriz. Tek fark aynı ülke vatandaşları için geçerli olması. Picciolo’yu sadece bankada o da komisyon ödeyerek florine çevirebiliyorsunuz.
Medici ailesinde başarının anahtarı; mevcut düzeni değiştirmeye kalkmadan, engellerin etrafından dolanarak iş yapmak (örtülü faiz, kiliseye hediyeler), özellikle halkı arkaya almak cömert davranmak, diğer şehir devlet yöneticilerini müşterisi yapmak, gerekli aileler ile evlilik yolu ile bağ kurmak, bankayı yazılı kurallara titizlikle uyarak yönetmek olarak gözüküyor. Bu esasların dışına çıkıldığında çöküş kaçınılmaz olmuş gözüküyor.
Yazar Tim Parks İngiliz romancı, çevirmen ve edebiyat profesörü. 1981’den beri İtalya’da yaşıyormuş. Medici ailesi, Floransa tarihi ile ilgili dediğine göre bir kısmı okuması çok sıkıcı-zor çok sayıda kitap-belge okuyup bu kitabı yazmış. Kitaplar arasında Machiavelli’nin “Floransa Tarihi” de var.
Bu kitap akademik olduğu kadar hikayelere de gerçeğe ulaşma yolunda yer vermiş. Parks’ın anlatımı Saramago’nun nüktedanlığının altında kalmamış. Kitap keyifle okunuyor.
Bu kitap da böyle. Kitaplarınız kadar hayalleriniz olsun.